عبدالمغیث حربیبغدادیحربی بغدادی، عبدالمغیث بن زهیر بن زهیر بن علوی، کنیه‌اش ابوالعز، حافظ و محدّث قرن ششم است. ۱ - تولداو در حدود سال ۵۰۰ در محله حربیه بغداد ، [۱]
یاقوت حموی، معجم الادباء، ذیل «الحَرْبِیة».
[۲]
ابن‌نجار، ذیل تاریخ بغداد، ج۱۶، ص۴، در احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، او، مدینةالسلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
متولد شد.۲ - تحصیلاتاز قاضی ابوالحسین فرّاء معروف به ابن‌ابی‌یعلی صاحب طبقات‌الحنابله، [۳]
ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، ص۱۷۷، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
فقه فراگرفت و در حدیث از محضر استادانی چون ابوغالب احمد بن حسن البنا، صاحبِ مشیخه در حدیث، ابومنصور عبدالرحمان بن محمد قزاز معروف به ابن زُریق و ابوالبرکات عبدالوهاب بن مبارک انماطی بهره برد. [۴]
ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۷، ص۳۴، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱.
[۵]
ابن‌نقطه، التـّقیید لمعرفة رواة السنن و المسانید، ج۱، ص۳۸۸ـ۳۸۹، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۳ - تبحر در علم حدیثاهتمام او به حدیث چنان بود که به جز مشایخ، از هم طرازان خود نیز روایاتی شنید [۶]
مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد عُلَیمی حنبلی، المنهج الاحمد فی تراجم اصحاب الامام احمد، ج۳، ص۲۹۲، ج۳، چاپ محیی‌الدین نجیب، بیروت ۱۹۹۷.
و بر اثر این کوششهای علمی بود که یکی از بزرگان حنبلی در شام به شمار آمد.به گفته ابن‌عماد ، [۷]
ابن‌عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۴، ص۲۷۵.
وی در ۳۸ سالگی مجلس حدیثی در آن‌جا دایر کرد.چون وی از مشایخ حدیث بود، به عده‌ایاز جمله به عبدالغنی جماعیلی اجازه روایت حدیث داد. [۸]
ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، ص۳۵۵، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
۴ - وفاتوی در ۱۳ محرّم ۵۸۳ در زادگاهش درگذشت و جنازه‌اش را در کنار قبر احمد بن حنبل دفن کردند. [۹]
ابن‌نقطه، التـّقیید لمعرفة رواة السنن و المسانید، ج۱، ص۳۸۹، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
به گفته ذهبی ، [۱۰]
محمد بن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج۴، ص۲۹۴، ج۴، چاپ صلاح‌الدین منجد، کویت ۱۹۸۴.
گرچه وی در حدیث موثق بوده، اما به دلیل بضاعت اندک علمی، اشتباهاتی کرده است.ابن‌جوزی [۱۱]
ابن‌جوزی، آفة اصحاب الحدیث، ج۱، ص۵۱، چاپ علی حسینی میلانی، تهران ۱۳۹۸.
دانش حربی را در حدیث ناچیز و وی را در فهم حدیث صحیح از غیرصحیح ناتوان دانسته و روش او را در حدیث عوامانه و متعصبانه تلقی کرده است. [۱۲]
ابن‌جوزی، کتاب الردّ علی المتعصب العنید، ج۱، ص۷۱، چاپ محمدکاظم محمودی، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۵ - فردی صالحدر عین حال، او را فردی صالح، راست کردار و امین وصف کرده‌اند. [۱۳]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۱۶۰، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
[۱۴]
ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، ص۳۵۵، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
ابن‌حنبلی، واعظ و مفسر و فقیه حنبلی در شام ، به زهد و ورع وی اشاره کرده و گفته است وقتی او را دیدم، احمد بن حنبل در ذهنم مجسم شد. [۱۵]
ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، ص۳۵۵، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
۶ - عقیده اش در مورد لعن یزیدحربی، به پیروی از استاد خود ابن‌بناء، کتابی تألیف کرد که براساس آن لعن یزید بن معاویه جایز نیست و در ملاقات با خلیفه عباسی ، ناصرلدین‌اللّه، نیز از این نظریه دفاع کرد. [۱۸]
ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، ص۳۵۶، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
به همین دلیل، بین او و ابن‌جوزی نزاع سختی درگرفت و ابن جوزی کتابِ الردّ علی‌المتعصب العنید را در پاسخ او نوشت و در آن ادعاهای حربی را، از جمله قبول ولایت عامه یزید، وجوب اطاعت از امام ظالم و طرفداری بی‌دلیل و ناموجه از یزید، مردود شمرد. [۱۹]
ابن‌جوزی، کتاب الردّ علی المتعصب العنید، ج۱، ص۱۲، چاپ محمدکاظم محمودی، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۲۰]
ابن‌جوزی، کتاب الردّ علی المتعصب العنید، ج۱، ص۶۷، چاپ محمدکاظم محمودی، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۲۱]
ابن‌جوزی، کتاب الردّ علی المتعصب العنید، ج۱، ص۷۱، چاپ محمدکاظم محمودی، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
به عقیده ذهبی ، [۲۲]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۱۶۰، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
این کتابِ حربی، عجیب است و از کم اطلاعی نویسنده آن حکایت دارد.۷ - آثارعبدالمغیث حربی، به پیروی از ابوعلی بَرَدانی، در اثبات اقتدای پیامبر اکرم در نماز به ابوبکر دو کتاب نوشت. [۲۳]
ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، ص۳۵۷، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
در این زمینه هم ابن‌جوزی با نگارش کتاب آفة اصحاب‌الحدیث در ردّ عبدالمغیث حربی، از آن انتقاد کرد و بر احادیث مورد استناد حربی، از لحاظ سند و مضمون، خدشه وارد ساخت. [۲۴]
ابن‌جوزی، آفة اصحاب الحدیث، ج۱، ص۷۴ـ۷۶، چاپ علی حسینی میلانی، تهران ۱۳۹۸.
[۲۵]
ابن‌جوزی، آفة اصحاب الحدیث، ج۱، ص۱۰۸، چاپ علی حسینی میلانی، تهران ۱۳۹۸.
[۲۶]
ابن‌جوزی، آفة اصحاب الحدیث، ج۱، ص۱۱۰ـ۱۱۱، چاپ علی حسینی میلانی، تهران ۱۳۹۸.
ابن‌جوزی در این اثر [۲۷]
ابن‌جوزی، آفة اصحاب الحدیث، ج۱، ص۱۰۶، چاپ علی حسینی میلانی، تهران ۱۳۹۸.
بر آن بود که بین درک حربی از مذهب حنبلی با حقیقت آن تفاوت بسیاری وجود دارد.الانتصار لمسند الامام احمد کتاب دیگری از حربی است. چنان‌که از نام آن پیداست، حربی عقیده داشت تمام احادیث مسند امام احمد بن حنبل صحیح‌اند. ابن‌جوزی در این مورد هم، با او و افراد دیگری که قائل به این نظر بودند مخالفت کرده است. [۲۸]
ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، ص۳۵۷، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
گفته شده حربی کتابی در تحریم غنا و آلات لهو به نام الدلیل الواضح فی‌النهی عن ارتکاب الهوی الفاضح داشته که در آن به تحریم دف در هر حال، تصریح کرده است. [۲۹]
مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد عُلَیمی حنبلی، المنهج الاحمد فی تراجم اصحاب الامام احمد، ج۳، ص۲۹۴، ج۳، چاپ محیی‌الدین نجیب، بیروت ۱۹۹۷.
[۳۰]
ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، ص۳۵۷، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
کتاب دیگری به نام حیاة الخضر از او گزارش شده که در پنج جزء بوده است. [۳۱]
ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، ص۳۵۷، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
از هیچ‌یک از کتابهای وی اثری در دست نیست. ۸ - فهرست منابع(۱) ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ. (۲) ابن‌جوزی، آفة اصحاب الحدیث، چاپ علی حسینی میلانی، تهران ۱۳۹۸. (۳) ابن‌جوزی، کتاب الردّ علی المتعصب العنید، چاپ محمدکاظم محمودی، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳. (۴) ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲. (۵) ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱. (۶) ابن‌عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب. (۷) ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰. (۸) ابن‌نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، او، مدینةالسلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷. (۹) ابن‌نقطه، التـّقیید لمعرفة رواة السنن و المسانید، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۱۰) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸. (۱۱) محمد بن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج۴، چاپ صلاح‌الدین منجد، کویت ۱۹۸۴. (۱۲) مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد عُلَیمی حنبلی، المنهج الاحمد فی تراجم اصحاب الامام احمد، ج۳، چاپ محیی‌الدین نجیب، بیروت ۱۹۹۷. (۱۳) یاقوت حموی، معجم الادباء. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالمغیث حربی‌بغدادی»، شماره۶۰۱۴. رده‌های این صفحه : حدیث شناسی | محدثین اهل سنت
|